Bản sắc văn hoá dân tộc trong văn học nghệ thuật

[Hong Phuong]

Văn học nghệ thuật là bộ phận cấu thành và rất quan trọng của văn hoá. Thực tiễn cuộc sống và nền văn hoá dân tộc là mảnh đất màu mở làm nảy sinh và nuôi dưỡng văn học nghệ thuật, đến lượt mình văn học nghệ thuật làm phong phú sâu đậm thêm bản sắc dân tộc của văn hoá.
Đối tượng trung tâm của văn học nghệ thuật là con người. Con người bao giờ cũng mang trong mình những phẩm chất văn hoá dân tộc và thời đại đã sản sinh ra nó. Thông qua các tác phẩm văn nghệ chân chính, chúng ta có thể nhận ra tư tưởng, đạo đức, lối sống, tập quán, cách ứng xử, giao tiếp của cộng đồng. Tác phẩm văn nghệ chân chính cũng thể hiện lý tưởng nhân văn tiến bộ: đó là lòng yêu quê hương, đất nước, con người, thiên nhiên, lên án cái xấu, cái ác.
Lịch sử văn nghệ Việt Nam gắn liền với sự nghiệp đấu tranh dựng nước và giữ nước . Nội dung yêu nước trong các tác phẩm văn nghệ gắn liền với quê hương, hồn nước được nuôi dưỡng bằng tình làng, văn hoá làng. Không phải ngẫu nhiên mà người ta đã so sánh tình làng là những dấu son làm nên ngọn cờ đại nghĩa trong “ Hịch tướng sĩ”, “ Cáo Bình Ngô”. Dù nhìn nhận như thế nào, người ta cũng không thể quên được chất nhân văn bền vững của văn chương nghệ thuật, xuất phát từ lòng yêu con người , tình cảm gắn bó với thiên nhiên, cộng đồng. Suốt cả ngàn năm binh đao, đối diện với máu lữa, chết chóc, vậy mà các thế hệ Việt Nam vẫn đóng góp cho kho tàng văn hoá dân tộc những áng văn thơ bất hũ. Mối liên hệ biện chứng giữa cuộc sống và sự sáng tạo văn chương góp phần to lớn tạo nên bản sắc văn hoá, truyền thống văn hiến của dân tộc. Tinh thần yêu nước, yêu con người, yêu thiên nhiên in đậm dấu ấn trong tôn giáo. Sống trong cõi tâm linh, coi trọng các tín điều của tôn giáo, nhưng thơ của họ lại chứa chan niềm vui sống.
Theo đà phát triển của xã hội và tư duy con người cùng với sự giao lưu văn hoá, các ngành nghệ thuật của chúng ta cũng phát triển phong phú và mang đậm bản sắc dân tộc. Về văn học, thể loại truyền thống là thơ ca mà tiêu biểu là thể thơ lục bát. Nhiều tác giả cổ điển Việt Nam bằng tài năng nghệ thuật vô song đã sáng tạo nên những tác tác phẩm thi ca bất hủ. Cũng với tinh thần ấy, trong lĩnh vực sân khấu là sự ra đời và phát triển của thể loại tuồng, chèo, cải lương và đặc biệt là nghệ thuật rối nước vô cùng độc đáo. Nghệ thuật múa với đặc trưng là ngôn ngữ hình dáng chuyển động trong không gian và âm nhạc và vì thế thể hiện rất rõ bản sắc dân tộc theo từng vùng miền. Bản sắc dân tộc trong kiến trúc Việt Nam thể hiện rõ nét trong di sản kiến trúc qua các thời đại bao gồm làng cổ, đô thị cổ, kiến trúc đền chùa, lăng tẩm …Về mỹ thuật bản sắc dân tộc sâu đậm được thể hiện đậm nét trong tramh Đông Hồ.
Bản sắc dân tộc trong các loại hình văn học nghệ thuật không phải nhất thành, bất biến. Ảnh hưởng nhiều của nền các nền văn hoá Trung Quốc, Ấn Độ, sau này lại tiếp xúc cả trăm năm với văn hoá Pháp, nền văn hoá của Việt nam có điều kiện trau dồi, bổ sung làm giàu thêm truyền thống của mình bằng tinh hoa văn hoá nhân loại.